Üretilen ya da satışı gerçekleştirilen Avizelerin,
- İnsan sağlığı
- Can ve mal güvenliği
- Hayvan ve bitki sağlığı
- Çevre koruması
- Tüketicinin korunması açılarından tehdit oluşturmaması gerekir.
Avizelerde ürün güvenliği 3 aşamadan oluşur.
- Üretici tarafından sağlanması gereken güvenlik
- Satıcı (avize mağazası) tarafından sağlanması gereken güvenlik
- Kullanıcı tarafından sağlanması gereken avize güvenlik aşamaları
Üretici tarafından sağlanması gereken elektriksel güvenlik
Avizenin üretiminde kullanılan malzeme ve süreçler avizelerde ürün güvenliğini sağlayacak şekilde olmalıdır. Avize güvenliği en çok elektriksel güvenlik konularında ön plana çıkar. Ürünlerin elektriksel olarak güvenli olması için aşağıda maddeler halinde yazılan koşulların tümünün sağlanmış olması gerekir.
Duy bağlantıları
- Avizede kullanılan duyların CE standartlarına göre üretilmiş olmalıdır.
- Duy üzerinde CE işareti olup olmadığı kontrol edilmelidir.
- Duyların kablo bağlantılarında faz yani kahverengi kablo duyun alt kontağına bağlanmalıdır.
- Mavi renkli kablo duyun yan kontağına bağlanmalıdır.
- Kabloların duy kontaklarından çıkmaması için kablo uçlarının lehim için batırılmış olması tavsiye edilir.
Kablolar
- Avizede kullanılan kablolar şu 3 renge sahip olmalıdır: Kahverengi, mavi ve sarı-yeşil
- Kahverengi renkli kablo faz taşıdığı için duyun alt kontağına bağlanmalıdır.
- Avizelerin kol kısımlarındaki kablo kalınlığı en az 0.50mm2 olmalıdır.
- Avizelerin ana kabloları en az 0.75mm2 olmalı ve avize kol sayısı arttıkça bu kablonun kalınlığı da aynı oranda arttırılmalıdır.
- Kullanılacak kablonun plastik kısmının et kalınlığı (cidarı) en az 0.60mm olmalıdır.
- Kabloların içinden geçtiği metal boruların uçlarında, boruların ağız kısımlarının keskin olma ve kabloya zarar verme ihtimaline karşı kablo koruyucu plastik parçaları kullanılmalıdır.
- Kabloların birleştirilmesinde izolasyon bantları yerine kablo sıkacakları kullanılmalıdır.
- Avizenin ana kablosu ile tavandan gelen kabloların birleştirilmesinde uygun ve korumalı bir klemens kullanılmalıdır.
- Topraklama hattı kullanılmayacak ürünlerde kesinlikle sarı-yeşil kablo renkleri kullanılmamalıdır.
- DC çıkışı olan trafo ya da LED sürücülerde kırmızı renk (+) pozitif ucu siyah uç ise (-) negatif ucu tanımlar.
Topraklama
Topraklama, elektrik ile çalışan cihazların olası bir elektrik kaçağı tehlikesine karşı alınan hayati bir önlemdir. Kaçak elektriğin bir iletkenle toprağa aktarılmasını sağlayan bir güvenlik sistemidir.
İnsan hayatını riske atmamak için elektrik kaçağı riskine karşı topraklama kesinlikle yapılmalıdır. Böylece cihazda oluşabilecek fazla elektrik yükü direnci çok az olan toprak hattı üzerinden toprağa verilecek ve cihaza dokunan kişilerin hayati tehlikesi ortadan kalkmış olacaktır. Topraklama kanuni bir zorunluluktur, hayati tehlike olduğu için bir seçenek değil yükümlülüktür.
- Üreticiler topraklamada sarı-yeşil kablo kullanmalıdır. Avizeyi satın alan müşteri, avize içindeki kablo bağlantılarını göremez ve standartlara bağlı kalarak kablo rengine göre tavan bağlantısını yapar. Sarı-yeşil topraklamanın rengidir.
- Topraklama kablosu avizenin gövdesine topraklama aparatı ile bağlanmalıdır.
- Krom kaplamalı ürünlerde rozans içinde topraklama yapılsa da, özellikle boyalı ve vernikli ürünlerde kesinlikle avize göbeğinde topraklama aparatı ile yapılmalıdır.
Bilgilendirme:
- Avize rozansı içinde ürüne ait teknik verilerin olduğu bir etiket bulunmalıdır.
- El ile sökülemeyecek şekilde yapıştırılmalı ve uygun bir etiket materyali kullanılmalıdır.
- Avizelerde kullanılan duy kılıfları ya da camların altına gelen bölümlerde ampulle alakalı bilgiler olmalıdır. Kullanıcı hangi özelliklerde ampul alacağını bilmelidir.
Isı kontrolü
- Avizede ışık kaynaklarının oluşturduğu ısının uygun şekilde tahliye edilmesi gerekir.
- Üretici ısı tahliyesi için gerekli hava deliklerini açmış olmalıdır.
- Abajur şapkalarında kullanılan kumaş ve PVC malzemelerin ampullere belirli bir uzaklıkta bulunmaları gerekmektedir. Gerekli koruma mesafesi üretici tarafından hesaplanmalı ve abajur malzemesinin yanmasına engel olunmalıdır.
- Özellikle SMD ve COB ledlerin bir soğutucu (özel kesimli alüminyum blok) üzerine montaj edilmesi ürün ömrünü pozitif yönde etkiler.
LED sürücülerde koruma
Kullanılacak olan LED sürücülerin akım değerleri sabittir ancak çıkış voltaj değerleri değişkendir. Bir LED sürücüsünün çıkış gerilimi 80V değerini aşmamalıdır. Kullanıcılar genel olarak LED sürücü ve trafoların çıkış taraflarının güvenli olduğunu kabul ederler. Üreticiler de bu kabule uyarak LED sürücü ve trafoların çıkış gerilimlerinin insan sağlığını tehdit etmeyecek boyutta olmasına özen göstermelidirler.
Güç, gerilim ile akımın çarpımına (𝑃=𝑈. 𝐼) eşit olduğuna göre çıkış gerilimi 𝑈=𝑃/𝐼 formülü ile hesaplanır. (P=Watt, U=Volt, I=Amper)
Led sürücünün güç değerini vermiş olduğu akım değerine bölerek çıkış gerilimi hesap edilir.
Örnek olarak 24W gücünde ve çıkış akımı 0.3A olan bir LED sürücünün çıkış gerilimi: 𝑈=24/0.3 =80V olarak hesaplanır. Sorunsuzca kullanılabilir.
Diğer bir örnekte 50W gücünde ve çıkış akımı yine 0.3A olsun. 𝑈=50/0.3 =166V çıkış gerilimi oluşur ki insan sağlığını tehdit eder.
Çıkış gerilimi 80V’dan daha yüksek güç değerleri için daha yüksek çıkış akımı olan sürücüler kullanılmalıdır. Bu şekilde sürücülerin çıkış gerilimleri uygun seviyelerde tutulur.
Aynı örnek 300mA yerine 1400mA çıkış akımı veren bir sürücü kullanılırsa U=50/1.4 =35V olacaktır. Herhangi bir tehdit içermeyen bir gerilim değeridir ve sorunsuzca kullanılabilir.
Avizelerde Satıcı tarafından sağlanması gereken güvenlik aşamaları
Avizeler üreticiden mağazalara genellikle montaj edilmemiş şekilde gönderilmektedir. Bu yöntem nakliye ve depolama maliyetlerinde tasarruf sağlar. Avizelerin parçalarını birleştirme ve montajı tamamlama görevi avize satan mağazalarındır. Bazı satıcılar da ürünlerini demonte şekilde satmaktadırlar ve bu durumda montaj müşterinin kendisi tarafından yapılmaktadır.
Güvenliğin sağlanması için montajı yapacak olan kişi aşağıdaki güvenlik kurallarına dikkat etmelidir.
Avize Kablolarının Birleştirilmesi
Avizelerin kollarından gelen kablolar ve avize ana kabloları birleştirirken aynı renkler bir araya getirilmelidir. Kahverengi=kahverengi, mavi=mavi ve sarı-yeşil=sarı-yeşil şeklinde birleştirilmelidir.
Kablolar birleştirilirken kablo sıkacakları kullanılmalıdır ve izolasyon bantları tercih edilmemelidir.
Avizelerin montajında çift bağlantı sistemi kullanılmamalıdır.
Örneğin 4 ampullü bir avizenin 2+2 şeklinde ışık verebilmesi için kullanılan çift bağlantı sistemi kesinlikle kullanılmamalıdır. Ürün topraklama hattını by-pass eden bu yöntem ürünü tamamen güvensiz bir hale getirmektedir. Bu şekilde bağlantı ile üretici tarafından sağlanan güvenlik kriterleri avizeyi montaj eden kişi tarafından yok edilmektedir. Bu bağlantı şekli kesinlikle yapılmamalıdır.
Kabloların kalınlıkları kontrol edilmeli ve aşırı ince kablolar kullanılmış ise ürünü iade edilmelidir.
Avizenin duyları üzerinde bulunan güç bilgisinin üzerinde gücü olan ampuller kullanılmamalıdır.
Bilgilendirme:
- Avizelerin kutuları içinden çıkan kullanım kılavuzları montaj esnasında atılmamalıdır. Bu kılavuzlar ürün ile birlikte müşteriye teslim edilmelidirler.
- Ürünün mağazada teslim edilmesi durumunda ürün topraklama bilgisi müşteriye tam ve doğru bir şekilde izah edilmelidir.
- Kullanılacak olan ampul bilgileri müşteriye açık şekilde izah edilmelidir. Ampullerin yenilenmesi esnasında doğru ampulün hangisi olduğu müşteriye açıklanmalıdır.
- Standartların dışında bir ampul kullanımının ürünü garanti kapsamından çıkaracağı ve ürün güvenliğini zedeleyeceği müşteriye açıklanmalıdır.
Test
Ürün kurulumu tamamlandıktan sonra ampuller ile test edilmelidir. Tüm ampuller yanar şekilde görülmelidir. Yanmayan bir ampul varsa duy kontakları çok bastırılmış olabilir.
Bu yazımız da ilginizi çekebilir: AVİZELERDE GÜVENLİK – KULLANICI TARAFINDAN SAĞLANMASI GEREKEN GÜVENLİK AŞAMALARI
